Orhan Ahiskal

RNCM
İngiltere Manchester’daki Royal Northern College of Music (RNCM ya da Kraliyet Kuzey Müzik Koleji) ve Londra’daki Royal Academy of Music (Kraliyet Müzik Akademisi) İngiltere’nin birincilik için yarışan en iyi iki müzik okuludur. Londra’daki rakibinin tarihi binasına karşılık RNCM 1970'lerde yapılmış gri beton bir kutunun içinde yaşar. Okulun çalışma odaları farklı bölümlerin idari ofislerinin de bulunduğu en üst kattadır. Ofislerin değil ama çalışma odalarının hiç penceresi yoktur. Öğrencilerin deyimiyle bu odalar birer hücredir. Hoş Manchester gibi karanlık ve gri bir şehirde odaların penceresi bulunsa daha mı iyi olurdu bu da tartışılabilir. Hücrelerin pencerelerinin bulunmaması elbette manzara ile ilgili bir konu değildir. Sadece öğrencinin çalışmaya yoğunlaşmasına katkı için bu seçim yapılmıştır.

Bu bina dışarıdan ne kadar sevimsiz görünse de fonksiyonel olarak bence başarılı bir binadır. Bir okulda bulunması beklenen kısımlara ek olarak bu binada 610-730 kişilik bir konser salonu (BBC Filarmoni burada düzenli konserler verir), bu salonun sırt duvarına dayalı oldukça dik bir seyirci bölmesine sahip 607 kişilik bir opera tiyatrosu, bir resital salonu, bir konferans salonu, biri öğrencilere daha ucuz satış yapan halka açık iki pub, öğlen tabldot yemek veren bir lokanta ve bir de café bulunur. 2000’li yıllarda okulun arkasındaki geniş otopark alınarak bu binaya büyük bir de ek yapıldı.

İngiltere’nin eğitim sistemi üç dönemlidir. Yani bir akademik yılda her biri yaklaşık üç aylık üç dönem (trimester) vardır. RNCM’de her trimester için konser katalogları basılır. İşte bu kataloglardan birinde (şimdi hazır olun!) RNCM’deki üç aylık bir dönemde yüz elliden fazla her türden konser, resital, dans ve opera temsili saydığımı anımsıyorum. İki yılda bir yapılan ve 400’ün üzerinde viyolonselcinin katıldığı Manchester Cello Festival; Chicago kökenli ünlü dörtlü Vermeer Quartet’in gözetiminde yapılan, bütün derslerin durduğu ve ilk iki günden sonra sabah saatlerinden akşama kadar süren konserleri ile okulun tüm öğrencilerinin katıldığı oda müziği haftaları, opera bölümünün düzenlediği ve okul orkestrasının eşlik ettiği opera günleri bu etkinliklerden yalnızca bazıları. İşte, belki de Manchester’in o kasvetli havasından kaçmanın bir yolu olarak, RNCM binası, öğrenci, öğretmen ve personele ek olarak, sürekli seyirci dolar dolar boşalır. Yani RNCM en üst düzeyde bir okul olmanın yanı sıra Manchester’in önemli bir kültür ve sanat merkezidir.

Ben RNCM’de lisansüstü ve profesyonel icra eğitimimi sürdürdüğüm 1991-1995 yılları arasında çok sayıda solo resital, oda müziği konserinde çaldım, okulun barok topluluğunun liderliğini yaptım, masterclass’lara katıldım. Ama katıldığım bir yapım oldu ki icra kariyerimde bir istisnadır.

I AM... ve İngiliz şair John Clare
RNCM Sahne Sanatları Bölümü 1995 yılında özel bir vakfın sponsorluğunda bir Müzik Tiyatrosu Projesi gerçekleştirdi. Çeşitli atölye çalışmalarının yanı sıra Mart ayında bir de Triple Bill (birer perdelik üç ayrı eser) sahneye koydu: Nicola LeFanu’nun Dawnpath, Benjamin Britten’ın Phaedra ve Robin Grant’in I AM … in search of John Clare isimli müzik tiyatroları. Bu eserlerin her biri farklı çalgı gruplarını içeriyordu. Tüm bu yapımlarda kolejin yalnızca lisans öğrencileri yer alıyordu. Yüksek lisans öğrencileri normalde isteseler bile hiç birine katılamıyordu. Ama farklı bir durum doğdu ve I AM…’i sahneye koyan Jennifer Hamilton benden çingene kemancı John Gray rolünü oynamamı istedi. Bu karakter esasında temsile eşlik eden on kişilik grubun kemancısı idi ama temsilin bir sahnesinde orkestra çukurundan sahneye açılan küçük bir kapaktan (trapdoor) sahnenin ortasına çıkıp sahnede çingene kemancıyı canlandırıyordu. Gray karakteri için sakal bırakmam gerekti. Önceleri üstüme yalnızca deri bir yelek giyiyordum ama sonradan yeleğin içine siyah bir gömlek giydim. Kostümümü büyük, parlak bir küpe tamamlıyordu.

Clare'in keman dersi
Eserin konusu İngiliz şair John Clare’in (1793-1864) yaşamıydı. Clare sıkıntılı bir yaşam sürmüş ve yaşamının son otuz yıla yakın kısmını akıl hastanesinde geçirmişti. "I AM" Clare’in bir şiiriydi. RNCM’in bu yapımında sahnede biri şairin gençliğini biri de yaşlılığını oynayan iki ayrı John Clare vardı. Yaşlı Clare genellikle gençliğini anımsıyor ve yalnızca izleyiciyle muhatap oluyor, olayları ve düşüncelerini anlatıyordu. Sahnede kimse onu görmüyordu, çingene kemancı John Gray hariç. Benim sahneye çıktığım sahnede Clare kırlarda bir grup çingene ile olan anılarını anlatıyordu. Clare sahnede çimenlerin ortasına yaklaşıyor, yerdeki kapağı açıyor, ben de sahnenin altında bir tahta merdivenin üzerinde belden eğilerek  beklediğim yerden aniden ortaya çıkıyordum. Kemanımı yaşlı Clare’e verip dışarı tırmanıyor ve yeni uyanmış gibi geriniyordum. O sırada çıktığım delik bir kamp ateşine dönüşüyor, diğer karakterler bu ateşin çevresinde toplanıyorlardı.

Clare burada çingene ile yaptığı bir keman dersini anımsıyordu. Genç Clare’i oynayan Daniel Hoadley düzgün bir seviyede keman çalmasına rağmen hiç keman çalmamış biri gibi gacır gucur bir şeyler çaldıkça John Gray'in sabrı gittikçe tükeniyor ve sonunda herkesin katıldığı hızlı bir dans müziği çalmaya başlıyordu. Sahnede herkes el ele dönmeye başlıyor, gittikçe hızlanan bu dönüş Clare’in geçirdiği bir sinir krizine dönüşüyor ve sahne karararak bitiyordu. Clare’in uzun ve sıkıntılı yaşamı bir saat yirmi dakikalık bu eserde çok değişik, çarpıcı ve özgün bir anlayışla sahneye konmuştu. Manchester Evening News ve The Sunday Telegraph gibi bazı gazetelerde çıkan üç ayrı eleştiri yazısı oyuncuları, müzisyenleri ve tüm sanatsal kadrosu ile bu yapımı akşamın yıldızı seçmişlerdi.

"Its combination of folk-song, ... speech and melodrama is highly imaginative... It is a genuine work of art."  (The Sunday Telegraph, 26 March 1995)

"... the gem of the evening... It is a moving and genuinely theatrical piece of writing. I can't think of anywhere but the Royal Northern where this could have been put on so well. ... the team of singers and players were excellent. ... the real crowning glory of Anthony Gilbert's music theatre year."
(Manchester Evening News, 23 March 1995)

Anı kalan fotoğraf
Temsiller sırasında lobideki panolarda ve kolejin basılı yayınlarında kullanılmak üzere genel provada bir dizi siyah beyaz fotoğraf çekildi. Bu fotoğraflardan genç Clare ile çingene Gray’in keman dersini gösteren bir tanesi öyle beğenildi ki kolejin tanıtım broşürleri de dahil olmak üzere bir çok yerde kullanıldı. Türkiye'de de iki yıl bursiyeri olduğum İngiliz Kültür Heyetinin aylık dergisine kapak oldu. Benim için çok farklı ve unutamayacağım bir deneyim olan bu güzel anıdan bu siyah beyaz fotoğraf ve sahne arkadaşlarımın imzaladığı kitapçık kaldı.